16 November 2011

BANJLISH

Dalam artikel ini, ulun nang kada pati bisa manulis ni handak jua manulis. Handak manulis barkanaan Bahasa Banjlish. Mun ikam kada suah mandangar apa itu Bahasa Banjlish, kada apa ai. Pasal samimangnya ikam kada suah mandangar. Pakataan ‘Banjlish’ ni gin ulun pang ampunya rekaan saurang. Syok-syok sendiri jar. Ia tu akronim daripada pakataan ‘Banjar’ + ‘English’; maka jadilah ‘Banjlish’. Kanapa ‘Banjlish’ ? Pasalnya, banyak ulun dapati pakataan-pakataan Banjar di Malaysia ni khususnya diambil dari urang putih, atau urang Inggeris. Adakah ini marupakan sasuatu nang baik atau buruk, atau merugikan ? Ulun kada tahu. Nang pastinya Banjlish dapat manyalasaiakan banyak masalah berkomunikasi sehariharian sesama masyarakat Banjar atau awan luar masyarakat Banjar. Ini jua mambuktiakan bangsa Banjar mudah manarima peroses pengadaptasian atau asimilasi budaya. Tagal tu pang, kamasukan unsur Inggeris kadalam bahasa Banjar bukan lah sacara tarus atau ‘direct’, melainkan melalui jiran-jiran berbangsa Melayu. Tagasnya, bahasa Inggeris di ‘malayuakan’ dahulu sabalum diambil ulih urang Banjar ka dalam bahasanya. Bahasa Banjar kada tarcatat sebagai bahasa persuratan di Malaysia, jadi bahasa Inggeris nang dimalayuakan itu mangalir masuk kadalam perbahasaan urang Banjar melalui peruses dengar-cakap. Maka itulah kita dapati pakataan-pakataan saperti ‘patesen’ bagi stesen (station), ‘stem-tikit/satempikit’ bagi certificate, ‘santaribut’ bagi Sanitary Board, ‘rukul’ bagi rokal (Melayu, gin 2x5 jua !) (Roll-call), ‘bup’ (book), ‘buahbol’ (muskil dari mana datangnya ‘buah’ tu) bagi ‘ball’, ‘lumor’ bagi nombor (Number), dan banyak lagi. Mungkin ada beribu-ribu pakataan Banjlish. Ulun kada taho. Kana ulah kajian. Praktik Banjlish dalam pertuturan seharian : Amon anak ikam garing lakasi bawa ka sepitar atau ka kulinik. Cari’e derisa atau misi nya, minta ubat. Ubat pil ada, ubat sirap gin ada. Mun sudah batamuan derisa tu sama ai jua batamuan dukturnya. Bukan sanang handak bajumpa duktur. Bulik kaina singgah di patesen bas, tukarakan aku pipar malayu. Nang sarajinnya pipar Utusan Melayu tu pang. Ako kada hingkat kaluar ari ni. Muto ku rakai. Patah sapringnya imbah aangkut padi. Rutik wan angsuren gin mati lawas dah kada dihidupi. Tu pang nang iya nya !. Malam Rabu kaina jar ada main wayang pulang di estek Sungai Gadong. Hironya MGR kah Sivaji Ganesan kah. Ako hindu nang diam di kuci lumor 18 tu pang nang madahakan patang samalam. Handak tulak kah ikam ? Kakanakan di rumah tu kada ka sakulah pulang ari ni. Marajuk pasal bup awan pingsil hilang; takutan digusari guru. Minggu sudah gin kada kasakulah jua. Pasalnya taya biskar pacah, talambat ako ma antar ka kadai pomen. Handak mambaiki saurang, pom pulang kada ada. Mun handak dibari contoh, mimang banyak. Itulah ‘Banjlish’. Kita suka kah kada suka kah, ia tetap menjadi sebahagian daripada warisan kita.

Car itehi banjlish di bawah neh:

agikaca = agricultur angsuren = insurance bankinal = ban canal biskar = bicycle bol = ball bup = book buruzar = bulldozer dangil = dunhill (rokok) deriser = dresser gaslin = gasoline gostan = go astern ijos = exhaust isbuk=icebox(freezeer) iskreng = ice cream kabat = carbite kalbat = culvert kayo rol= ruler konar = corner kulinik = clinic lau(kada masuk lau)=law laudspikal = loud speaker les=list lumor = number matukah= motorcar mengkanal = main canal palayar = plier pamper = bumper paspol=postpone paspot=kad pengenalan pastol = pistol patesen = station pawer atuni = power attorney pipar = paper (newspaper) piset= pay sheet plak = spark plug pom = pump pomen = foreman pulis = police ripri=referee rukul = row-call rutik = roadtax sakru = screw satempikit = certificate satupol = stopper sepitar = hospital tapawek=tupperware tarai = try upes=office wayar = wire

Panulis asal :

KOPIAHSASAK 2001

02 Oktober 2011

ARI RAYA TAHUN 60'an

Bahhh…imbah talah labih sabulan ari raya, tahaga’ ulun awan atikel ni. Raminya urang basurah pasal ari raya. Hihi ..ari raya kaling gan handak sampai hudah, ari raya haji gan kada lawas lagi..hanyar ulun handak bakisah ari raya'.

SAMINGGU SABALUM RAYA

Bahari tu litrik gin kadida lagi’. kada batalibisin. radio gin makai bitri basah cap kucing, ampat sagi. kaya wayahni la jua, balagu ari raya, Saloma,P.Ramlee, S.Jibeng, Ahmad Jais bagantian banyanyi lagu raya. Kami ni sibuk pang manabas halaman, bagunting rambut, manukar baju hanyar kaya urang ngai jua. Baju cap 007 kasut betel plastik. Salawar tu bilang lundih di bawah pusat, katat pulang tu. musim nya pang kaitu. Sabalah malamnya tulak ka surau, sambayang tarawih nya satumat jua, main gila aci awan maracun banarai nang labih. Nang taganal tu bau’lah mariam buluh. Kakanakan damini kada suah mandangar maracun kada sarantian kaya bahari. Halaman rumah tu mun kada ada bakas maracun, kada bakakanakan la rumah tu. kami balawan tabal bakas maracun. Ading nang haloi main mariam cuntang. Tanah di tabuk hagan ma’isie kabait awan sa’ikit banyu, imbah tu ditudungi awan cuntang, imbah tu cucuh api, napang malacung cuntang tu naik ka atas. Bahari kada suah tadangar urang pagat tangan main mariam buluh. Uma awan kakak di rumah sibuk babanam bahulu, arom baunya, guriakan parut, puasa kada suah tinggal. Patang kina ada haja nang bajual es buku pakai habok papan di kadai, oren, sarsi, lici, cindol macam macam pang jualan. Malam, sunyaan rumah badadamaran, yang tabisa sa’ikit tu maulah damaran bintang di gantung di ambin. balawan babanyakan damaran pang. mun kadida damaran, kada sah.

MALAM ARI RAYA

Bah, malam tu imbah haja radio madahakan ari raya esok, galaduian bunyi mariam awan maracun. Nang main bunga api gin dibatas bilang haja ah lagi. Kad ari raya nang bagirapan di gantung di dinding. Kad ari raya amun kada bagirap, asa kuman bangat. Malam tu uma malubi baju pakai harang pang, baju tu bakanji, mancarungit sait, adoi ! luka jar kawanan mahuhuluti. Asa kada mau taguring pang malam tu mahadangi subuh.

PAGI RAYA

Ari raya nya kada tapi rame. Kami bahari bajalanan ka rumah urang kada suah di bari’e duit kaya wayahni. Kami gin kada suah manyurung tangan ma’inta duit. Bujur bujur tulak ba’ilangan awan makan wadai pang. Bahari ada KAPALA IDANG, nang nginto kada magan di makan.

RAYA KA 2

Papagian lagi bajurut urang di batas tulak ka pakan gasan ka panggung. Di Tok Insin ( Teluk Intan ) ada tiga panggung wayang nang di karumuni urang. 1. Panggung REX 2. Panggung Cathay 3. Panggung suku ( panggung suku ni tiket nya 25 sen ) inya carita Tarzan pang tiap tiap kali ari raya. Mun di panggung REX awan Cathay tu , bilang haja ah lagi urang anom bajaja-jajal barabut manukar tiket. Kada kaya wayahni urang ba’ atur manukar tiket. Mun di Cathay sarajin tu carita Mat Sentul tu pang nang ba’iya bangat urang barabut tiket. Masa tu sipa ada tunang, masa tu la ada paluang dating. Mambawa tunang naik basikar atawa naik bas nang panuh bajajal tu. Imbah manireng wayang tulakan makan mee rabus Mastan Ghani atawa makan ais kacang. Malam nya kaitu jua, ako satumat jua bulik ka rumah, imbah tu tulak kai pulang ka pakan umpat mahihibaki pakan. Siang tadi dah la latat dahi kakarujuk. Suak ( jambul ) kaya Jefridin. Surui tajujul di paket balakang. Duit tiga ringgit jua pang di paket. Masa tu balum bisa mangurat lagi. Duit tiga ringgit tu habis di tukarakan reket.

Panulis asal.

guring janak Mon Jul 30 23:09:45 2001

UNGKAPAN BANJAR

Anaknya itik, umanya angsa Makna: Anak yang pandai berasal dari orang tua yang pandai juga. Ungkapan ini diucapkan sebagai kata-kata pujian terhadap orang tua yang berhasil dalam mendidik anak.

Anak jangan satitilahnya kaina kuwitan diulahnya kuda.

Makna: Anak jangan terlalu dimanjakan nanti orang tuanya sendiri dijadikannya hamba. Ungkapan ini sebagai peringatan kepada ibu bapa supaya mendidik anak agar menjadi manusia yang baik dan berbudiluhur dengan pengajaran agama dan moral. Anak jangan terlalu simanjakan sangat sehingga nanti berani membantah kata orang tua bahkan mungkin memerintah atau memarahi orang tuanya.

Bagai tilambung gugur ka licak

Makna: Orang muda yang gemar berbuat perkara tidak senonoh tapi ia bangga dengan perbuatannya. Ungkapan ini sebagai sindiran kepada orang muda yang ‘nakal’ spt menunjuk samseng, suka mengacau anak bini orang dan yang sewaktudengannya.

Bagaimana maruwak banyu di bumbung

Makna: Berbicara terus menerus tanpa memberi kesempatan kepada orang lain didalam sesuatu musyawarah. Ungkapan ini sebagai sindiran kepada orang yang hanya mahukan orang lain mendengar hujahnya sahaja. Pendapat orang lain seolah-olah semuanya tak betul.

Bagus cubik pada panai.bagus bairik pada baranai

Makna: Bekerja lebih baik dari berdiam diri sahaja. Ungkapan ini diucap sebagai ajakan supaya rajinan bagawi kada mun kulir, aur badiam haja kada apa-apa ulahan.

Banyak muntung haran nasi

Makna: Orang yang banyak cakap kosong membuang waktu, sedangkan kerja tidak diselesaikan.

Amun wani manimbai lunta, maka wani jua manajuni

Makna: Apabila berani melakukan sesuatu perbuatan, maka harus pula berani enanggung risiko yang mungkin timbul dariya. Ungkapan ini sebagai ingatan supaya semua pekerjaan atau keputusan yang dibuat mestilah difikirkan dahulu baik buruknya. Setelah keputusan dibuat harus pula berani mempertahan dan bertanggungjawab pula untuk melaksanakannya.

Bilang kada babulu lagi landau

Makna: Orang yang bekerja keras untuk memberi nafkah keluarganya. Ungkapan ini sebagai peringatan supaya kita semua mesti ada rasa tanggung jawab dan sentiasa bekerja kuat untuk menanggung keluarga.

Bilang kada kabantaan

Makna: pekerjaan (pengorbanan) yang tidak mendatangkan hasil. Misalnya - kuwitan nang membelajakan wang ringgit hagan anak, tapi nang anak menggunakan pambarian dengan boros kepada perkara yang kada berfaedah dan akhirnya anak itu gagal, kada dapat apa yang diharapkan. (nota: banta - sejenis rumput. Batangnya keras dan tajam yang boleh melukakan.)

Ca kada bungul malanah uyah saurang

Makna: Sangat bodohlah sekiranya seseorang itu dengan sengaja merosakkan nama baik keluarga sendiri. Ulasan: Ungkapan ini memberi nasihat agar kita sentiasa menjaga martabat dan nama baik keluarga.

Cung palangan, siapa mmenjapai buruk tangan

Makna: Orang yang sudah mengakui kesilapannya janganlah di terus jadikan tumpuan umpatan selamanya. . Ulasan: Bila sesorang itu telahpun mengakui kesilapannya, haruslah kita memaafkan dan memberi peluang kepadanya untuk memperbaiki dirinya. (cung palangan - satu permainan kanak-kanak, ilah main jadi-jadi.)

Dasar rajaki halang kada ta ka musang

Makna: Rezeki yang ditentukan Allah tidak akan beralih kepada orang lain. Ungkapan ini diucapkan supaya kita jangan merasa kecewa sangat kalau tidak mendapat apa yang dihajatkan tambahan pula kalau apa yang diharapkan itu diberikan pula pada orang lain. Mungkin bukan rezeki kita pada kali ini, segalanya adalah ketentuan ilahi.

Halus mun iwak, ganal mun biawak Makna: Terimalah rajaki nang walau sadikit tapi halal, ianya labih baik pada nang ganal tapi didapat melalui cara haram.

Diulah salawar kada mayu, diulah baju kagubiran

Makna: Orang yang ilmunya kepalang tanggung tidak seharusnya dijadikan pemimpin. Ungkapan ini diucapkan hagan menasihati urang anum supaya bersungguh menuntut ilmu, kada magan separuh jalan kada tuntung. Kerana dengan ilmu dapat menjamin kemampuan maolah gawian yang baik dan sampurna

Makan kada baanca, kaya warik tajun ka kacang

Makna: hidup kada maikut adat/ aturan. Ulasan: Dalam kehidupan bermasyarakat, kita mestilah mengikut adat atau aturan dari segi tingkah laku dan perbuatan. Tidak mengikut suka hati sendiri sahaja sampai mengganggu ketenteraman awam.

Mana umpat bahinggap mana umpat bataduh

Makna: Hidup sentiasa bergantung kepada urang lain. Diucapakan kepada urang nang kulir bagawi. Hidup hanya bagantung pada kuwitan ataupun mintuha sugih. Sepatutnya bisa pang mancari nafkah saurang.

Manusia kada mamak dijarang

Makna: Orang yang marasaakan pandapat saurang haja nang bujur, kada mahirani awan pendapat orang lain. Inya haja yang bujur urang lain sunyaannya salah.

Hidup manimpakul

Makna: Biar dicela urang asal hidup senang. Ungkapan ini menyindir urang yang mementingkan diri sendiri sahaja, tidak mengambil kisah hal urang lain.

Kalakuan maniniwah

Makna: Berkelakuan tidak senonoh. Ungkapan ini berupa pngajaran supaya sentiasa berkelakuan baik, tidak berkelakuan tidak seperti kebiasaan urang sehingga menjadi kebencian masyarakat.

Tinggi gunung tinggi lagi halalang

Makna: Setinggi mana pun pangkat atau kedudukan tentu ada lagi yang lebih tinggi daripadanya. Sesungguhnya pangkat dan kedudukan hanya sementara. Adalah tidak wajar bersifat takbur, menganggap diri lebih tinggi dari orang lain, tetapi harus sentiasa saling menghargai dan menghormati antara satu sama lain.

Tahu makan ha, kaya ular pampaut

Makna: Tidak mau bekerja, sentiasa mengharap pemberian orang sahaja. Ungkapan ngini membari nasihat supaya jangan kulir bagawi, tapi berusaha mancari nafkah,tidak hanya bergantung kepada orang lain.

DIPETIK DARI BUKU: UNGKAPAN TRADISIONAL DAERAH KALIMANTAN SELATAN.